|
|
ARCHIWUM
Niewielki cmentarz położony w widłach arterii wylotowych z Warszawy: Wisłostrady i alei Jana III Sobieskiego jest mało znany. Od samego początku był ściśle związany z zespołem pałacowo–parkowym w Wilanowie.
Cmentarz został założony w 1816 roku przez Stanisława Kostkę Potockiego i Aleksandrę Potocką na planie koła.
Był to czas wyprowadzania cmentarzy grzebalnych z otoczenia kościołów. Zamknięto cmentarz przy wilanowskim kościele pod wezwaniem św. Anny, nowy sytuując po drugiej stronie traktu prowadzącego z Warszawy na południe.
W centrum cmentarza, na polecenie Aleksandry Potockiej, została wzniesiona neogotycka kaplica cmentarna. Lekki w formie budynek położony na planie krzyża powstał w latach 1823 – 1826 według projektu Christiana Piotra Aignera.
Nad frontowym wejściem do kaplicy umieszczona jest inskrypcja wykuta w granitowej płycinie o następującej treści:
Aleksandra z X. Lubomirskich Stanisławowa Potocka nieodżałowanemu mężowi, sobie i swoiem. Na murach kaplicy w 1928 roku osadzono jeszcze jedną ważną dla wilanowskich dziejów tablicę z następującą inskrypcją:
Wincentemu i Józefowi braciom Branickim i Kazimierzowi Olesińskiemu straconym w Powsinku dnia 15 XII 1864 za walkę o niepodległość Polski. W 10-tą rocznicę odzyskania niepodległości. Mieszkańcy Wilanowa.
Wokół kaplicy zachowało się najwięcej nagrobków z XIX wieku.
Cmentarz został poszerzony w 1860 roku na podstawie projektu Henryka Marconiego. Kolejne powiększenia terenu cmentarza nastąpiły w latach 1877 – 1888 a ostatnie w latach 90-tych XX wieku. Poprzez te modernizacje cmentarz zatracił pierwotny regularny kształt.
Obecnie cmentarz sprawia niesamowite wrażenie, ponieważ każde wolne poletko jest precyzyjnie wykorzystywane pod kolejny nagrobek. Chyba na żadnym innym cmentarzu nie ma takiego ścisku. To pierwsze wrażenie, jakie odnosi się zwiedzając tę nekropolię.
Następne to rzucająca się w oczy duża ilość, jak na tak mały cmentarz, bardzo dobrze współcześnie zaprojektowanych pomników nagrobnych. I to nie tylko architektonicznych. Już od samego wejścia witają nas świetne kompozycje rzeźbiarskie. Są tu dzieła Adama Romana, Adama Myjaka, Jacka Martusewicza, Anny Wszyndybył, Adama Prockiego, Aleksandry Kann i wielu innych twórców postaci i wizji zaklętych w kamieniu.
Jest też wiele pomników nagrobnych powstałych w ostatnich latach na podstawie dobrych dziewiętnastowiecznych wzorów.
Teren cmentarza jest starannie zadbany, łącznie z wypełniającą go roślinnością. Stanowi to niewątpliwie rzadkość na polskich zabytkowych cmentarzach.
Gorąco polecam po uczcie, jaką jest napawanie się sztuką najwyższej klasy we wnętrzach pałacu i ogrodach wilanowskich, wyciszyć swoje emocje i przejść się po alejkach cmentarza. Cmentarza, który na małym skrawku ziemi prezentuje niezwykły przegląd sztuki nagrobnej od początku XIX wieku aż do ostatnich dni.
Autor: Piotr Grzegorz Mądrach/ 2-miesięcznik "Świat Kamienia" nr 6/2005
Jeśli masz już login i hasło, zaloguj się i zarzadzaj swoim wpisem:
